Мазмұны
Халық дәстүрінде шашқа байланысты көптеген тыйымдар мен сенімдер сақталған. Олар сұлулық индустриясы қалыптасқаннан әлдеқайда бұрын пайда болған және қазіргі күнге дейін маңызын жоғалтпаған. Шаш көптеген мәдениеттерде өмірлік қуаттың, табиғи күштің және адамның ішкі әлемімен байланысының нышаны саналған. Сондықтан оған ерекше құрметпен қараған. Сол сенімдердің ішінде кең тарағаны – күн бататын уақытта шаш қиюға болмайды деген ой. Бұл ереже алғашында түсініксіз көрінуі мүмкін, бірақ оның тарихи, энергетикалық және психологиялық негіздері бар.
Шаштың дәстүрлі мәдениеттегі орны
Көшпелі қоғамда шаш адамның қадір-қасиетінің және рухани тепе-теңдігінің белгісі саналды. Оны қорғау және күту үлкен жауапкершілік ретінде қабылданды. Шашқа қатысты өзгерістер белгілі бір ережелерді сақтауды талап етті, ал арнайы рәсімдер дәстүрдің бір бөлігіне айналды.
Бұл ұғымдар төмендегі түсініктермен байланысты болды:
- шаш адамның денсаулығының және ішкі күшінің көрсеткіші;
- шашқа жасалатын өзгеріс ойлануды қажет ететін қадам;
- тәртіпті бұзу тағдырға әсер етуі мүмкін деп есептелді;
- дұрыс таңдалған уақыт сәттілік әкеледі;
- адам денесіне құрмет табиғатпен байланыс орнатты.
Осындай түсініктер адамдарды өз әрекеттеріне мұқият болуға үйретті.
Неге күн батқанда шаш қиюға болмайды деп сенген
Күннің батуымен табиғат тынышталып, белсенділіктің бәсеңдейтіні байқалады. Осы сәт өткінші кезең ретінде қабылданып, энергия әлсірейді деп есептелді. Сол себепті кез келген денелік өзгеріс адамның әл-ауқатына жағымсыз әсер етуі мүмкін деген сенім қалыптасты.
Тыйымның негізгі себептері:
- Өмірлік ырғақтың төмендеуі. Күн бату кезінде ағза шаршау күйіне ауысады. Бұл сәтте жасалған әрекеттер әлсіз сезіледі. Көңіл-күйдің құбылуы және қажу шаш қиюды жағымсыз әсермен байланыстыруға себеп болды.
- Жарық пен қараңғылық арасындағы шекара. Бұл мезет тұрақсыздықпен ұқсатылды. Шаш арқылы өмірлік қуат «ағып кетуі» мүмкін деген сенім болған. Сондықтан өзгеріс қауіпті деп есептелді.
- Эмоциялық теңсіздік. Кешкі уақытта адамдар жиі асығыс шешім қабылдайды. Шаршаған сана дұрыс баға бере алмайды. Нәтижесінде адам өз әрекетіне өкініп қалуы мүмкін.
- Сәтсіздікке жол ашу қаупі. Түнгі мезгіл қорғансыздықпен ассоциацияланды, сондықтан шаш қию бақытсыздық шақырады деп ойлаған.
- Түнгі қорқыныштар. Электр жарығы жоқ дәуірде қараңғылық жұмбақ әрі қауіпті күштердің әлемі деп қабылданған. Шашқа қол тигізу сол әлеммен байланыс орнату деп түсінілген.
Осы түсініктер шынайы өмірден алынған психологиялық бейнелерді көрсетеді.
Бүгінгі көзқараспен қарағанда
Қазіргі уақытта мұндай сенімдер фольклордың бір бөлігі ретінде қарастырылады. Дегенмен олардың кейбіреулерінде рационалды негіз бар. Кешке ағза әлсізденіп, ойлау қабілеті төмендейді. Жасанды жарық шаш қию сапасына да әсер етуі мүмкін.
Бұл ойлардың практикалық мағынасы:
- кешке шаршау күшейеді;
- қате шешім қабылдау ықтималдығы артады;
- сұлулыққа қатысты нәтижеге көңіл толмауы мүмкін;
- жарықтың жеткіліксіздігі ұсақ детальдарды көруге кедергі болады;
- эмоционалдық қысым стресске әкелуі ықтимал.
Осындай себептер бұл тыйымның қазіргі өмірде де ескерілетінін дәлелдейді.
Қай уақытта шаш қию тиімді
Көптеген мамандар дене сергек, көңіл-күй тұрақты болған уақытты таңдауға кеңес береді. Бұл процесс дәлдік пен тыныштық талап етеді.
Ең қолайлы кезеңдер:
- таңғы уақыт, ағза белсенділік жағдайында;
- күндізгі мезгіл, энергия жоғары болған кезде;
- алдын ала жоспарланған уақыт, асығыстықсыз.
Осындай жағдайлар шаш қиюды жайлы әрі нәтижелі етеді.
Күн батқанда шаш қиюға болмайды деген тыйым адамның табиғатпен байланысын және ішкі жағдайын құрметтеуді еске салады. Бұл ереже қатаң заң ретінде емес, уақытты дұрыс таңдау және өз ағзасын тыңдау қажеттігін меңзейді. Өзін құрметтеген жан өмірін де үйлесімді етеді. Кейде халықтық даналықта терең шындық жатады.
