Мазмұны
Малайзия – түрлі мәдениет пен дін өкілдері бейбіт қатар өмір сүретін әлемдегі сирек елдердің бірі. Бұл мемлекетте мұсылман малайлар, қытайлар мен үнділер өз дәстүрін, тілін және сенімін сақтай отырып, бір қоғамда ұйысады. Көпұлтты ортадағы түрлі қиындықтарға қарамастан, Малайзия өзара құрмет пен ынтымақ негізінде тұрақты бірліктің үлгісін көрсетті. Елдегі әртүрлілікті күшке айналдыру үшін қандай тетіктер мен қоғамдық институттар іске қосылды және бұл тәжірибе қалай жүзеге асуда?
Көпэтностылықтың тарихи тамыры
Малайзиядағы этникалық құрамы ғасырлар бойы қалыптасты. Малакка түбегі ежелден сауда жолдарының маңызды торабы болғандықтан, түрлі халықтардың ағыны үзілмеді.
- малайлар өзін ислам дінін қабылдаған жергілікті билеушілердің ұрпағы санайды;
- қытайлар елге алдымен саудагер, кейінірек плантацияларда еңбек ету үшін қоныстанды;
- үнділердің көбі британдық билік кезінде келіп, саудамен және ауылшаруашылығымен айналысты;
- осы үш этникалық топтың ықпалы елдің мәдениетінде, сәулетінде және тұрмысында айқын көрінеді;
- ірі қалаларда аралас некелер мен мәдени алмасу жиі кездеседі.
Осындай алуан түрлі тарихи негіз бірегей малайзиялық болмысты қалыптастырды.
Мемлекеттік саясат пен заңнамалық негіз
Ел билігі бейбіт қатар өмір сүру мен теңдік принциптерін белсенді қолдайды. Заңнамалық база әр ұлт пен діни топтың мүддесін ескере отырып жасалған.
Малайзиядағы ұлттық идеология «Бангса Малайзия» тұжырымдамасына сүйенеді – яғни, біртұтас малайзиялық ұлт құру.
- елде әлеуметтік теңсіздікке жол бермеу үшін малайларға арналған квота мен жеңілдіктер жүйесі бар;
- сонымен қатар, барлық этносқа ана тілі мен дінін сақтау құқығы беріледі;
- кез келген діни ғибадатхана – мешіт, индуистік храм, буддистік пагода – бір қалада қатар орналасқан;
- білім беру саласында малай, қытай және тамил тілдерінде оқытатын мектептер жұмыс істейді;
- үш этносқа ортақ ұлттық мерекелер мемлекет деңгейінде ресми түрде тойланады.
Мұндай саясат өзара құрмет пен қоғамдық келісімді нығайтуға мүмкіндік береді.
Әлеуметтік және мәдени байланыстар
Әртүрлі этнос өкілдерін біріктіру тек саяси шешімдерге емес, күнделікті қоғамдық өмірге де байланысты. Малайзиялықтар ортақ құндылықтарды күнделікті тәжірибеде қалыптастыра біледі.
Төменде елдегі сенім мен бірлік атмосферасын қалыптастыратын негізгі факторлар ұсынылады:
- Ортақ мерекелер, жәрмеңкелер мен фестивальдер түрлі этнос өкілдерін жақындастырады. Мұндай шараларда әр ұлттың өкілдері бірлесіп, өз дәстүрін көпшілікпен бөліседі.
- Асханалар алуан түрлілігі – мәдениеттерді жақындастырудың тағы бір жолы. Елдің кез келген қаласында мұсылман, қытай немесе үнді тағамдары ұсынылатын мейрамханалар қатар орналасқан, бұл ортақ гастрономиялық кеңістік қалыптастырады.
- Бизнес, білім және мемлекеттік сектордағы бірлескен жұмыс қоғамдағы бірлік сезімін арттырады. Көптеген компаниялар мен мекемелер қызметкерлерін этникалық құрамына қарай әртараптандырады, бұл шынайы әлеуметтік көріністі қалыптастырады.
- Жергілікті бұқаралық ақпарат құралдары ұлттық бірлік құндылығын үнемі насихаттап, этностар арасындағы достық пен ынтымақтастық мысалдарын көрсетеді.
Осы факторлар тұрақты әрі толерантты қоғамның негізін қалайды.
Қиындықтар мен жаңа сын-қатерлер
Тұтастыққа қарамастан, Малайзияда да мезгіл-мезгіл этносаралық кикілжіңдер туындап жатады. Әлеуметтік теңсіздік, тұрмыстық кикілжіңдер мен саяси қарама-қайшылықтар қоғамды алаңдатады.
- экономикалық ресурстарды бөлу мен квота мәселесі этностар арасында пікірталас тудырады;
- діни айырмашылықтар мен жұмыс нарығындағы бәсекелестік кейде шиеленіс тудырады;
- сайлау кезінде саяси партиялар этникалық мәселелерді жиі қолданады;
- билік қосымша шаралар қабылдап, ұлттық бірлікті сақтау үшін жаңа бағдарламалар ұсынады;
- қоғамдық ұйымдар мен пікір көшбасшылары қайшылықтарды шешуде және келісімге келуде маңызды рөл атқарады.
Малайзиялықтар диалог құру мен тепе-теңдік сақтауды үнемі үйренуде.
Малайзия тәжірибесі көрсеткендей, көпұлтты қоғамдағы үйлесім – заңнамадан бастап қарапайым азаматқа дейінгі барлық деңгейде жүйелі еңбекті талап етеді. Бұл елде тек бейбіт қатар өмір сүру ғана емес, сондай-ақ экономика, мәдениет, білім салаларын дамыту мүмкіндігі де бар. Малайзиялық үлгі мінсіз болмағанымен, өзге мемлекеттерге көптүрлілік пен өзара құрмет негізінде бірлікке қол жеткізу жолында шабыт береді.
