Мазмұны
Қонақ күту – қазақ халқының ең көне әрі қадірлі дәстүрлерінің бірі. Адамның үйіне қадірлі жанның келуі тек күнделікті оқиға ғана емес, рухани қуаныш пен ерекше ықыластың белгісі болып саналады. Көп жағдайда мұндай сәттерге дайындық ертерек басталып, үй ішін тазалау, дастарқан әзірлеу және көңіл-күйді реттеу секілді амалдар жасалады. Дегенмен, халық арасында «қонақ келеді» дегенді алдын ала сездіретін түрлі белгілер мен ырымдар да кеңінен таралған. Бұл наным-сенімдер мен бақылаулар ұрпақтан ұрпаққа беріліп, тұрмыстық мәдениеттің бір бөлшегіне айналған.
Қонақтың келуін болжайтын белгілер
Кейде үй ішіндегі жағдай мен табиғаттағы ұсақ-түйек құбылыстар алдағы қуанышты сәт туралы ескертетіндей көрінеді. Әсіресе аналар мен әжелер осындай белгілерге мұқият қарап, алда болатын жайларға болжау жасайды.
- шай ішіп отырған кезде қасық жерге түсіп кетсе;
- үй жануары есік алдында отырып, сыртқа телмірсе;
- жел тұрып, перде өздігінен тербеле бастаса;
- кенеттен бұрынғы таныс немесе туысты есіне алсаң;
- сағат тоқтап қалса немесе керісінше, жылдам жүре бастаса.
Мұндай ұсақ өзгерістер логикалық тұрғыдан түсіндіріле бермесе де, көпшілік оларды ерекше оқиғаның нышаны деп қабылдайды.
Қимыл мен заттарға байланысты ырымдар
Көптеген ырымдар адамның күнделікті іс-әрекеттеріне негізделген. Былай қарағанда кездейсоқ көрінетін оқиғалар халық нанымында маңызды хабар беруші ретінде қабылданады.
- Шай ішіп отырған кезде дастарқанға тамшы тамса – көптен күткен қонақ келеді. Әсіресе дөңгелек немесе жүрек тәрізді дақтар пайда болса, оның ерекше мәні бар деп есептеледі. Мұндай пішіндер жылулық пен қуанышты бейнелейді.
- Адам себепсіз түшкірсе, бұл – алыстағы бір жанның оны еске алғаны. Егер қатарынан үш рет түшкірсе – қонақтың жақындап келе жатқанының белгісі. Осы сәтте кім туралы ойлағаныңды еске түсірсең, соның келуі мүмкін.
- Айнада бөлмеде жоқ жарық немесе бейне көрінсе – тосын қонақтың белгісі. Бұрынғы сенім бойынша, «айна – жан дүниенің жолын білетін құрал», сондықтан ол жақын кездесуді ескертеді.
- Бөлме бұрышынан өрмекшінің торы көрінсе, бұл да жақсылықтың нышаны. Мұндай тор жол мен байланысты білдіреді, ал қонақ – сол байланыс арқылы келетін жан.
- Ит мазасызданып, терезеге қарап қыңсыласа, бұл – иесінің не жақын бір адамның келуінің белгісі. Жануарлар туыстардың, таныстардың жақындағанын ертерек сезетін көрінеді.
Осындай белгілер ішкі күйіміз бен сыртқы орта арасындағы нәзік байланысты аңғартатындай.
Көптен күткен қонақты қалай тануға болады
Кез келген қонақтың келуі үйге қуаныш сыйлайды. Дегенмен кейде ерекше бір адамның келуі алдын ала сезіледі. Бұл сезім сыртқы және ішкі құбылыстар арқылы байқалады.
- ішкі толқу мен белгісіз қуаныш сезімі пайда болады;
- балалар әдеттегіден көңілді әрі мазасыз бола түседі;
- үйді жиі желдеткің немесе артық тамақ жасағың келіп тұрады;
- бір адам туралы ойлар қайталана береді, тіпті түсіңе енуі мүмкін;
- бұған дейін байланыс үзілген жанмен қайта қауышу туралы ішкі сенім туады.
Мұндай сезімдер алда болатын қуанышты кездесудің хабаршысындай әсер етеді.
Көптен күткен қонақтарға байланысты ырымдар – халқымыздың сезімталдығы мен өмірге жақын қараудың бір айғағы. Олар үйге жылулық, мазмұн мен рухани тереңдік әкеліп, күнделікті өмірді мәнді етеді. Адам бұл белгілерге сенсе де, сенбесе де, қымбат адамның келерін жүрегімен сезінетіні рас. Ырымдар мен белгілер арқылы ата-бабамыз табиғатпен, адамдармен және уақытпен үндестік орнатуға тырысқан. Бұл – қонақжай халықтың жүрегінде сақталған мәңгілік дәстүр.
