Мазмұны
XXI ғасырдың басында жаһандық саясатта терең өзгерістер орын алды. Бұл өзгерістер халықаралық қатынастарға, экономикалық жүйелерге және идеологиялық ұстанымдарға әсер етті. Осындай бетбұрыстардың бірі — АҚШ-та Дональд Трамптың президент болып сайлануы. Оның билікке келуі ішкі және сыртқы саясатта күтпеген шешімдер мен айтарлықтай өзгерістерге алып келді. Осы мақалада Трамп әкімшілігінің ерекшеліктері мен оның жаһандық саяси бағыттарға қалай ықпал еткені қарастырылады.
АҚШ-тың дәстүрлі бағытын қайта қарау
Трамп президент болған кезеңде АҚШ сыртқы саясатта бұрынғы серіктестік пен келісімдерді қайта бағалап, кейбірінен бас тартты. Бұл халықаралық деңгейде сенімсіздік тудырып, жаңа геосаяси бағдарларды қалыптастырды.
- АҚШ климаттың өзгеруіне қатысты Париж келісімінен шықты;
- Дүниежүзілік сауда ұйымындағы белсенділігі төмендетілді;
- НАТО шеңберіндегі рөліне күмәнмен қарады;
- Импортқа салынатын салықтар арқылы экономикалық қысым күшейтілді;
- Тіпті одақтастармен де күш позициясы арқылы сөйлесу ұстанды.
Бұл әрекеттер басқа мемлекеттерге ықпал етіп, әлемдік тепе-теңдікті өзгертуге түрткі болды.
Популизм мен ішкі әлеуметтік жіктелу
Дональд Трамптың билігі ішкі саясатта ерекше популистік риторикамен ерекшеленді. Бұл АҚШ-та саяси және әлеуметтік қайшылықтарды күшейтті.
- «Американы қайтадан ұлы етеміз» деген ұран жаһанданудан жапа шеккен азаматтардың сеніміне ие болды. Ол еңбек нарығындағы өзгерістерге бейімделе алмаған халықтың көңілін тапты.
- Миграция мәселесі күн тәртібінде басты орын алды. Мексикамен шекарада қабырға салу жоспары және кейбір мұсылман елдерден келуге тыйым салу сияқты қадамдар қоғамда қызу пікірталас туғызды.
- Президент әлеуметтік желілер арқылы халықпен тікелей байланыс орнатты. Бұл дәстүрлі БАҚ-ты айналып өтуге мүмкіндік берді, бірақ ақпараттың сапасына теріс әсерін тигізді.
- Баспасөзбен ара-қатынас айтарлықтай ушығып, көптеген ақпарат құралдары «жалған жаңалықтар» таратты деп айыпталды. Осыдан кейін журналистикаға деген сенім деңгейі төмендей бастады.
- Республикалықтар мен демократтар арасындағы саяси алшақтық күшейіп, қоғам ішінде сенімсіздік артты. Бұл азаматтардың белсенділігіне әсер етіп, митингілер мен қарсылық акцияларының жиілеуіне алып келді.
Ішкі бөлініс тек АҚШ шеңберінде емес, оның халықаралық беделіне де әсер етті.
Әлемдік реакция және жаһандық ауысым
Трамптың президенттік мерзімі АҚШ-тың жаһандық көшбасшы ретіндегі рөліне күмән туғызды. Көптеген елдер өздерінің саяси бағытын өзгертіп, тәуелсіз шешім қабылдауға бет бұрды.
- Қытай «Бір белдеу — бір жол» бастамасын күшейтіп, экономикалық ықпалын арттырды;
- Германия мен Франция еуропалық интеграцияны нығайтып, АҚШ-қа тәуелділікті азайтты;
- Халықаралық ұйымдар АҚШ-тың ықпалы азаюы мүмкін екенін ескере отырып, жаңа реформалар қабылдай бастады;
- АСЕАН, МЕРКОСУР, Африка Одағы сияқты өңірлік альянстар белсенділігін арттырды;
- Әлемде Трамптың стилін қайталауға тырысқан саяси тұлғалар көбейді.
Мұның нәтижесінде халықаралық қатынастардың сипаты күрделене түсті.
Дональд Трамптың президенттік кезеңі көптеген сын мен пікірталас тудырса да, оның жаһандық саясаттағы әсерін жоққа шығару мүмкін емес. Ол қалыптасқан дипломатиялық тәртіпке балама ұсынды және көптеген елдерді өз бағытын қайта қарауға итермеледі. Бұл кезең әлемдік саяси жүйенің бейімделу қабілетін сынап, жаңа құрылымдардың қажеттілігін көрсетті. Трамптан кейінгі саясат енді бұрынғыдай болмауы мүмкін, өйткені саяси тепе-теңдік енді жаңа шарттарға бейімделуді талап етеді.
