Мазмұны
Жабайы табиғатта адамды қайран қалдыратын жануарлар аз емес. Солардың бірі – Антарктидада тіршілік ететін император пингвині. Бұл алып құстар төтенше суыққа төтеп беріп қана қоймай, ерекше өмір салтымен де назар аударады. Олар биологиялық бейімделудің, әлеуметтік үйлесім мен ата-аналық жауапкершіліктің тамаша үлгісі. Осы мақалада пингвиндер әлемінің таңғаларлық тұстарына тереңірек үңіліп көрейік.
Ең ірі әрі ең төзімді түр
Император пингвиндері – барлық пингвин тұқымдастарының ішіндегі ең үлкені. Олар дене бітімінің тығыздығы мен май қабатының арқасында -50°С-қа дейінгі аязда өмір сүре алады. Ересек пингвиннің бойы шамамен 120 сантиметрге, ал салмағы 40 килограммға дейін жетеді. Осындай дене өлшемдері мен физиологиялық ерекшеліктері олардың жылуды ұзақ уақыт сақтап тұруына мүмкіндік береді.
Ерекше көбейю жүйесі
Көптеген құстармен салыстырғанда, бұл пингвиндер жұмыртқасын ең қатал маусымда – қыста басады. Олардың көбейю үрдісі басқа құстарда кездеспейтін әдеттерді қамтиды. Ең басты жауапкершілік аталық пингвинге жүктеледі, өйткені ол жұмыртқаны басып шығарады.
Бұл үдеріс келесідей өтеді:
- Аналық бір ғана жұмыртқа салады. Содан кейін ол жұмыртқаны мұқият лапасымен итеріп, аталыққа табыстайды.
- Аталық жұмыртқаны аяғының үстіне қойып, арнайы тері қатпарымен жауып, жылытып ұстайды.
- Шамамен екі ай бойы аталық қоректенбей, орнынан қозғалмай жұмыртқаны жылытып отырады. Осы уақыт ішінде ол салмағының жартысына жуығын жоғалтады.
- Ал аналық бұл кезде теңізге барып, азық жинап, кейіннен оралып, балапанды қоректендіреді.
Мұндай ата-аналық жанашырлық табиғатта өте сирек кездеседі және бұл құстардың мінез-құлқын ерекше етеді.
Колониядағы өмір салты
Император пингвиндері – әлеуметтік тіршілік иелері. Әсіресе жұмыртқа басу кезеңінде олар үлкен топтарда өмір сүреді. Қатал климатта жылуды сақтау үшін бірігіп әрекет ету – өмір сүрудің кілті.
Олардың ұжымдық мінез-құлқы мынадай ерекшеліктерге ие:
- құстар бір-біріне тығыз жабысып, шеңбер құрайды;
- сырттағы пингвиндер біртіндеп ішке өтіп, орын алмасады;
- ішкі бөліктегі температура -40°С аязда да +30°С-қа дейін жетеді;
- қозғалыс үйлесімді, жоспарлы және тыныш жүреді;
- әрбір пингвин өз орнын біледі және жалпы ырғақты сақтайды.
Бұл мінез-құлық үлгілері олардың ұжымдық санасын және бір-біріне деген жауапкершілігін көрсетеді.
Жүзу мен аң аулау шеберлігі
Құрлықта сәл ебедейсіз көрінетін бұл құстар су астында нағыз шапшаң әрі епті аңшыға айналады. Олар жүзу кезінде қанаттарын ескек тәрізді қолданып, су астында жылдам әрі икемді қозғалады. Негізгі азығы – балық, криль және ұлулар.
Аң аулау ерекшеліктері мыналарды қамтиды:
- 500 метрге дейін тереңдікке сүңги алады;
- 15 минуттан артық тыныс алмай су астында бола алады;
- судың астында сағатына 9 км жылдамдықпен қозғалады;
- кейде жалғыз, кейде топпен аң аулап, тиімділікті арттырады;
- жақсы дамыған көру қабілеті тереңдікте де нақты әрекет етуге көмектеседі.
Олардың осындай бейімділіктері – тірі қалудың керемет мысалы.
Император пингвиндері – төзімділік, ынтымақтастық және ата-аналық мейірімнің символы іспетті. Қиын жағдайларда бір-бірін қолдап, ұрпақты бірге тәрбиелеуі – табиғаттағы үйлесімнің айқын көрінісі. Бұл құстардың мінез-құлқы мен тіршілік ету тәсілі адамға үлкен ой салып, табиғатқа деген құрметті арттырады. Осындай тіршілік иелері арқылы біз тірі ағзалардың мүмкіндігі мен бейімделу шеберлігіне тағы бір мәрте көз жеткіземіз.
