Мазмұны
Әр қаланың тарихы өзімен бірге өткеннің ізі мен рухын сақтайды. Ескерткіштер мен монументтер – белгілі бір кезеңнің идеологиясын, дүниетанымын және қоғамның саяси бағытын бейнелейтін мәдени айна. Уақыт алмасқан сайын құндылықтар да өзгереді, ал кеше мызғымас көрінген белгілер жаңа көзқараспен бағалана бастайды. Алматыдағы Ленин ескерткішінің алынып тасталуы – осындай тарихи сәттердің бірі. Бұл оқиға Қазақстанның тәуелсіздік жолындағы рухани бетбұрысын, өткенмен қоштасып, жаңа дәуірге аяқ басқанын көрсеткен маңызды белгі болды.
Тарихи контекст және ескерткіштің маңызы
Ленин ескерткіші Кеңес Одағы кезеңінде орнатылған еді. Ол уақыттарда бұл тұлға «бірлік пен прогрестің нышаны» ретінде қабылданды. Қала ортасындағы еңселі мүсін биліктің қуатын және социалистік идеяның мәңгілігін бейнелейтіндей әсер қалдырды. Көпшілік үшін ол сенім мен тәртіптің белгісі болды.
Алайда Кеңес Одағы ыдырап, Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған соң, қоғамның тарихи санасында үлкен өзгеріс басталды. Ел өз болашағын жаңа құндылықтармен байланыстыра бастады. Бұрынғы идеологиялық белгілердің орнына ұлттық сана мен дербес даму идеясы алға шықты. Сол себепті Ленин ескерткіші уақыт өте келе идеалдың емес, өткеннің көлеңкесінің символына айналды.
Ескерткіштің алыну себептері
Ескерткіштің сүрілуі – саяси шешім ғана емес, терең мәдени және символдық мәнге ие оқиға. Ол қоғамның жаңа бағытқа бет бұрғанын және өз болмысын қайта танығанын көрсетті.
- қалалық кеңістікті жаңарту және заманауи мазмұн беру қажеттілігі;
- тоталитарлық жүйенің мұрасынан арылып, ұлттық санаға жол ашу ниеті;
- тәуелсіз мемлекеттің өзіндік тарихи бейнесін қалыптастыру ұмтылысы;
- репрессия құрбандарына деген әділ көзқарасты орнату талпынысы;
- жаңа кейіпкерлер мен ұлттық тұлғаларға құрмет көрсету бастамасы.
Осылайша, ескерткіштің алынуы – өткенді өшіру емес, қоғамның тарихи жетілуінің және өзін-өзі тануының белгісі болды.
Қоғамдық көзқарас пен жаңа символдар
Әр дәуір өз құндылығын бейнелейтін белгілерді қалдырады. Ленин мүсінінің орнына кейін заманауи сәулеттік нысандар мен жаңа идеяларды дәріптейтін кеңістік пайда болды. Бұл өзгеріс Қазақстанның болашаққа бағытталған рухани жаңғыруының көрінісі ретінде қабылданды.
- Тарихты қайта пайымдау. Қазақстан кеңестік кезеңнің мұрасын жоққа шығармай, оны өз мүддесі мен тәжірибесі тұрғысынан бағалай бастады. Бұл өткенге құрметпен қарап, жаңа көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік берді.
- Жаңа ұлттық болмысты қалыптастыру. Тәуелсіздік алғаннан кейін ел өзінің мәдени символдарын қайта жасап, тарихи жады мен заманауи ойды біріктірді.
- Қоғамдық сананың жаңаруы. Ескі ескерткіштердің кетуі халыққа өткенге тәуелді болмай, алға ұмтылу қажеттігін көрсетті.
Үлкен буын өкілдері үшін Ленин ескерткішінің алынуы – естеліктермен байланысты эмоциялық сәт болса, жас ұрпақ үшін бұл – жаңа көзқарастың, еркін ойлаудың және дербес дамудың символына айналды.
Рухани жаңғырудың белгісі
Алматыдағы Ленин ескерткішінің сүрілуін тарихи жетілудің белгісі ретінде қабылдауға болады. Бұл шешім өткен мен болашақ арасындағы шекараны анық айқындап, ұлттық сана жаңғыруының бастамасына айналды. Қазақстан өзінің тәуелсіз жолын таңдады – бұл жол өткенді ұмыту емес, оны түсініп, жаңа мазмұнмен толықтыру жолы.
Ескерткіштер уақыт өте өзгереді, бірақ олардың тағдыры қоғамның өзін қалай көретінін айқындайды. Ленин мүсінінің алынуы – тарихты жоққа шығару емес, оны жаңаша түсініп, ұлттық сананы жаңғырту қадамы. Бұл оқиға жаңа дәуірдің рухын паш етті – тәуелсіз ой мен тарихи жауапкершілікті ұштастырған жаңа Қазақстан дәуірін.
