Әлемдік әдебиет тарихында ұрпақтан ұрпаққа жалғасатын даналық ойлар қалдырған тұлғалар аз емес. Олардың мұрасы уақыт өзгерсе де құндылығын жоймайды, өйткені ол адам табиғатына, рухани ізденіске және ар-ождан мәселесіне бағытталған. Солардың арасында Абай Құнанбайұлының орны ерекше. Қазақ руханиятының ұлы ойшылы, ақын және ағартушы елдің мәдени дамуына өлшеусіз үлес қосты. Ол білімге, еңбекке және адамгершілікке негізделген қоғам құруды армандады, ал сөздері әлі күнге дейін көпшілікке бағыт-бағдар беріп келеді. Абайдың ой-тұжырымдары әр адамға өзін-өзі тануға, жан дүниесін түсінуге және өмірдің шынайы құндылықтарын бағалауға көмектеседі.
Төменде оның кеңінен тараған қанатты сөздері ұсынылады. Әрбір ойдың астарында терең мағына жатыр және олар бүгінгі күннің талабымен де үндеседі.
«Ғылымды, ақылды сақтайтұғын мінез деген сауыты болады».
Бұл сөз ғылым мен парасаттың тек мінез арқылы сақталатынын айтады. Мінезі берік адам ғана алған білімін дұрыс жолда қолдана алады. Абай үшін кемелдікке жетудің басты шарты – тәртіп пен адамдық қасиеттер.
«Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады».
Бұл ойдың мәні дұрыс орта мен білімнің рөлін ашып көрсетеді. Жақсы ортаны таңдаған адам жеке дамуға мүмкіндік алады. Абай адам болу жолы тәрбиеден басталатынын ескертеді.
«Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым ойлап қой – бес асыл іс, көнсеңіз».
Абай адамды шыңдайтын қасиеттердің тізімін береді. Бұл бес ұстаным кез келген мақсатқа жетудің нақты формуласы болып табылады. Кім осы қасиеттерді бойына сіңірсе, сол адам өмірде биікке көтеріле алады.
«Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас».
Бұл сөз еңбектің қадірін ашып көрсетеді. Абай үшін адал еңбек – адам абыройының негізі. Онсыз алынған игілік баянды болмайды.
«Жамандық көрсең нәфрәт ет, жақсылық көрсең ғибрәт ет».
Ойшыл кез келген тәжірибеден сабақ алуға шақырады. Жақсылық пен жамандықты дұрыс қабылдау дүниетанымды кеңейтеді және өмірдің мәнін түсінуге үйретеді.
«Ақыл мен жүрек – егіз».
Бұл ой ақыл мен сезімнің үйлесімділігі қажет екенін түсіндіреді. Тек бір жақты даму тұлғаны толық қылмайды. Адам өзінің ойы мен жүрегінің бірлігін сақтағанда ғана шынайы бақытқа жете алады.
«Біріңді, қазақ, бірің дос, көрмесең істің бәрі бос».
Абай ел ішіндегі бірлікті ең басты құндылық деп санайды. Ынтымақ пен сыйластық қоғамның даму негізін құрайды. Бірлігі мығым халық қана мықты бола алады.
Ұлы ақынның сөздері ғасырлар өтсе де өзекті күйінде қалып отыр. Олар адамды рухани жетілуге шақырады және өмірді тереңірек сезінуге үйретеді. Абай мұрасы – қазақ халқының рухани байлығы, ол әр жаңа буынға үлгі болып қала береді. Оның даналығы адамдарға өз жолын табуға, жақсылыққа ұмтылуға және жүрек тазалығын сақтауға күш береді.
