Мазмұны
Халықаралық ынтымақтастық қазіргі әлемде экономикалық дамудың және мемлекеттердің тұрақтылығының маңызды факторы болып отыр. Бірнеше елдің күш біріктіруі жаһандық бәсекеге қабілеттілікті арттырып, азаматтардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді. Посткеңестік кеңістікте мұндай интеграциялық бірлестік ретінде Еуразиялық экономикалық одақ құрылды. Оның пайда болуы мемлекеттердің ұзақ мерзімді серіктестікке ұмтылысын және экономикалық мүмкіндіктерді бірге дамыту ниетін көрсетеді.
Одақтың құрылуына негіз болған жағдайлар
КСРО тарағаннан кейін бұрынғы республикалар арасындағы экономикалық байланыстар әлсірей бастады. Әр мемлекет жаңа жағдайға бейімделіп, өз экономикалық және саяси бағытын қалыптастыруға кірісті. Дегенмен ондаған жылдар бойы қалыптасқан шаруашылық қатынастарды сақтау қажеттілігі туындады. Интеграция идеясы өзара тиімді әріптестікті қайта қалпына келтіру және тұрақты дамуға жағдай жасау мақсатында көтерілді.
- сауда ағындарын тұрақтандыру және тауарлардың еркін қозғалысын жеңілдету қажеттілігі;
- сыртқы экономикалық дағдарыстардың ықпалын төмендету талпынысы;
- еңбек ресурстары мен капитал үшін бірыңғай нарық құру мақсаты;
- технологиялық мүмкіндіктерді арттыру және бірлескен жобаларды дамыту талабы.
Осы алғышарттар болашақ одақтың негізін қалап, оның бағытын анықтады.
Еуразиялық экономикалық одақтың құрылу кезеңдері
Ұйым құрылуына алып келген жол бірнеше маңызды кезеңнен тұрды. Алдымен елдер еркін сауда аймағын құруға келісім жасады, кейін Кеден одағы және Бірыңғай экономикалық кеңістік пайда болды. Соңғы қадам ретінде одақтың ресми құқықтық мәртебесі бекітілді.
- Кеден одағы туралы келісім. Ресей, Қазақстан және Беларусь кедендік кедергілерді жоюға бағытталған бірлескен жұмысты бастады. Бұл бастама транзиттік жүйені жеңілдетіп, өзара сауда көлемін ұлғайтты. Елдер тауарларды еркін тасымалдауға мүмкіндік алды.
- Бірыңғай экономикалық кеңістіктің құрылуы. Бұл кезең қызмет көрсету мен капитал айналымын ашуға ықпал етті. Компаниялар бірдей жағдайға ие болып, инвестициялық ынталандыру күшейді. Бірлескен жобалардың тиімділігі артты.
- ЕАЭО құру туралы шарт. Одақ ресми түрде 2015 жылдың 1 қаңтарында іске қосылды. Армения мен Қырғызстан кейіннен оған мүше болды. Ұйым бірыңғай басқару құрылымымен және ортақ құқықтық базамен толықты.
Осы өзгерістер экономикалық интеграцияны жүйелі форматқа көшірді.
Одақтың мақсаттары мен міндеттері
Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуы қатысушы мемлекеттердің экономикалық әлеуетін біріктіріп, халықаралық аренадағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында жүзеге асырылды. Одақ әр азамат пен кәсіпкер үшін қолайлы орта қалыптастыруды көздейді.
- технологиялық даму деңгейін көтеру және өнеркәсіптік ынтымақтастықты кеңейту;
- тауарлар, қызметтер, капитал және жұмыс күші қозғалысының еркіндігін қамтамасыз ету;
- энергетикалық және көліктік қауіпсіздікті күшейту;
- тұрғындардың өмір сапасын жақсарту.
Бұл міндеттер экономикалық тұрақтылықты нығайтуға және аймақтық интеграцияны жеделдетуге бағытталған.
Интеграция нәтижелері және артықшылықтары
Одаққа мүше елдер бірқатар артықшылықтарға ие болды. Интеграция бизнеске тұрақты орта қалыптастырып, кәсіпорындарға халықаралық кооперацияға белсенді қатысуға жол ашады. Экспортты ұлғайтуға, инвестиция тартуға және жаңа нарықтарға шығуға мүмкіндік туады.
- Сауда байланыстарының күшеюі. Ішкі нарық миллиондаған тұтынушыларды біріктіріп, өнімді өткізу мүмкіндігін кеңейтеді. Алымдар мен кедергілердің азаюы өзара сауданы жандандырды. Кәсіпкерлер үшін жаңа экономикалық мүмкіндіктер ашылды.
- Инфрақұрылымдық жобаларды дамыту. Бірлескен көлік дәліздері және индустриялық аймақтар логистика процесін жылдамдатады. Бұл әсіресе аумағы кең мемлекеттер үшін маңызды. Жетілдірілген байланыс шығындарды қысқартуға мүмкіндік береді.
- Азаматтар үшін жаңа мүмкіндіктер. Жұмыс істеу және білім алу жеңілдейді. Еңбек ресурстары еркін қозғалып, кәсіби дамуға жағдай жасалады. Әлеуметтік мобильділік өседі.
Интеграцияның мұндай нәтижелері ұзақ мерзімді даму үшін берік негіз қалыптастырады.
Еуразиялық экономикалық одақ мемлекеттер арасындағы серіктестікті нығайтудың нәтижесі ретінде қалыптасты. Ол жаңа форматтағы экономикалық байланыстарды дамытып, елдерге ортақ мақсаттар үшін күш біріктіруге мүмкіндік берді. Бүгінде одақ әлеуетін кеңейтіп, бірлескен бастамаларды күшейтіп келеді. Болашақта интеграцияның табысы тараптардың ашық диалог жүргізуіне және өзара мүддені құрметтеуіне байланысты болмақ.
