XIX ғасыр әдебиеті адам құмарлықтары мен ішкі қайшылықтарын терең зерттеген көптеген туындыларды дүниеге әкелді. Солардың ішінде Оскар Уайльдтың «Дориан Грейдің портреті» романы ерекше орын алады. Бұл шығармада сұлулық, азғыру және эгоизмнің күйреткіш күші тақырып ретінде көрініс тапқан. Уайльд ойды афоризм түрінде әсерлі жеткізе білген, соның арқасында оның сөздері қанатты тіркестерге айналды. Кітаптағы көптеген сөйлемдер қазіргі күнге дейін түрлі жағдайларда қайталанып айтылады. Төменде солардың бірнешеуіне тоқталып, олардың мәніне назар аударайық.
«Азғыруға қарсы тұрудың ең жақсы жолы – оған берілу».
Бұл ой арандатушы сипатқа ие және роман кейіпкерлеріне тән гедонизм философиясын бейнелейді. Уайльд тілектерге үнемі қарсы тұру адамның жанын қажытады деп көрсетеді. Мұнда моральға қарсы шыққан, толық еркіндікке ұмтылған көзқарас байқалады.
«Өмір сүру – бұл әлемдегі ең сирек құбылыс. Адамдардың көбі тек бар болып қана жүреді».
Бұл тұжырым шынайы мәнді өмір мен механикалық күн кешудің айырмасын айқын көрсетеді. Автордың ойы сәтті бағалау мен толыққанды тәжірибеге назар аударуға жетелейді. Цитата бүгінгі күні де саналы өмірге ұмтылғандарды ойландырады.
«Тәжірибе – әркім өз қателіктеріне берген атау».
Бұл афоризм сәтсіздікті даналық көзіне айналдырады. Ол қателіктің өмірдің ажырамас бөлігі екенін еске салып, олардан сабақ алуға үндейді. Мұндай көзқарас кінә сезімін жеңілдетіп, қиындықты даму мүмкіндігі ретінде қабылдауға көмектеседі.
«Азғыру – адамның шынайы табиғатын ашатын күш».
Бұл пікір адам жаратылысының екіжүзділігін көрсетеді. Қалауларға берілген кезде жанның бетпердесі ашылып, шын бейнесі көрінеді. Цитата романдағы басты тақырып – сыртқы сұлулық пен ішкі мәннің қақтығысын айқындайды.
«Қартаю қорқынышты. Жастық – сақтауға тұрарлық жалғыз байлық».
Бұл сөздер Дорианның басты үрейін бейнелейді. Ол сұлулығын жоғалтудан қауіптеніп, оны мәңгі сақтағысы келеді. Фраза уақыт пен жастық арасындағы мәңгі қайшылықты еске салады.
«Өзіңді тәрбиелеу үшін қуаныштан бас тартудың қажеті жоқ. Оларды басқаруды үйрену керек».
Бұл ой тепе-теңдікке шақырады. Шектен тыс аскетизм адамның дамуына пайда әкелмейді, керісінше өмірді жүдетеді. Уайльдтың сөзі үйлесімділікке апарар жолды меңзейді.
«Сұлулық – басқа барлық қасиеттерден жоғары тұратын данышпандықтың бір түрі».
Бұл дәйексөз сыртқы келбетті ерекше қабілет ретінде бағалайды. Уайльд тартымдылықты өзгелерге ықпал етудің қуатты құралы деп көрсетеді. Фраза әлі күнге дейін пікірталас тудырады, өйткені ол әрі сүйсіну, әрі мысқыл сипатында естіледі.
Оскар Уайльдтың туындысы осындай ойға толы дәйексөздерге бай. Әрқайсысы дербес философиялық пікір ретінде қабылданады. Роман тек көркем мәтін ғана емес, сонымен қатар афоризмдер жинағына ұқсайды. Бұл сөздердің құдіреті – олардың әмбебаптығында, себебі олар адамзатқа әр дәуірде ортақ сұрақтарды қозғайды. Қазіргі оқырман да осы сөйлемдерден өз ойлары мен сезімдеріне жауап таба алады. Дәл сондықтан «Дориан Грейдің портреті» романындағы дәйексөздер әлі күнге дейін мәдениетте өмір сүріп, сұлулықтың құны, азғырудың күші мен өмірлік таңдау туралы толғанысқа шабыт береді.
