Мазмұны
Адамзат тарихында жануарлардың ішінде жылқы ерекше орын алады. Ол тек көлік құралы немесе еңбек серігі емес, сонымен қатар адамның мінезін қалыптастыратын, рухын тәрбиелейтін сенімді дос болған. Әсіресе жасөспірімдер үшін жылқымен байланыс ерте жастан жауапкершілікке, сабырлылыққа және ерлікке баулитын маңызды мектеп саналды. Көптеген халықтарда жылқыны қолға үйрету мен баптау ер жетудің және рухани кемелденудің белгісі ретінде қарастырылды.
Тарихтағы маңызы
Бұрын жылқы адамның өмірінде айрықша орын алып, жас буынды тәрбиелеудің негізгі құралына айналды.
- Көшпелі халықтарда бала жастайынан атқа мінуді үйренген. Ат үстінде тепе-теңдік сақтап, жануарды басқару үшін күш, ептілік және сенім қажет еді. Мұндай жаттығулар жасөспірімді батылдыққа, төзімділікке және өзіне сенуге баулыды.
- Атқа міну дербестік пен ересектік белгісі саналған. Жас жігіт алғаш рет өз атымен жорыққа шыққанда немесе мал баққанда оны қоғамның толыққанды мүшесі ретінде қабылдаған. Бұл жауапкершілік сезімін арттырып, отбасына және руына деген борышын күшейтті.
- Жылқыға күтім жасау тәртіп пен ұқыптылыққа үйретті. Күн сайын жем беру, суару, ерттеу және тазалау тұрақты еңбекті қажет етті. Бұл арқылы жас адам еңбектің қадірін түсініп, шыдам мен сабырды үйренді.
Осылайша, жылқымен қарым-қатынас жасөспірімнің тәнін шынықтырып қана қоймай, рухани дамуына да ықпал етті.
Мінез бен эмоцияға әсері
Жануармен араласу адамның ішкі дүниесіне тікелей әсер етеді.
- жылқымен үнемі байланыста болу эмпатия мен сабырлылықты дамытады;
- жасөспірім жануардың көңіл күйін, қимылын түсінуді үйренеді, ал бұл өз кезегінде жауапкершілікті арттырады;
- жылқы адамның көңіл күйін сезеді, сондықтан ашулану немесе қорқыныш бірден оның мінезінен байқалады;
- осылайша адам өз эмоциясын бақылауды, жұмсақтық пен байыптылықты үйренеді.
Бұл процесс табиғи тәрбие құралына айналып, жасөспірімді өз сезімін басқаруға және айналаға мейіріммен қарауға жетелейді.
Әлеуметтік және мәдени рөлі
Көптеген халықтарда жылқы тек шаруашылықтағы көмекші емес, мәртебенің, еркіндіктің және рухтың нышаны болған.
- Жылқы иелену – дербестік пен жауапкершіліктің белгісі. Өз аты бар жігіт ел алдында беделге ие болып, қоғамда өз орнын тапқан. Бұл оның өз күшіне деген сенімін арттырды.
- Ат жарыстары мен түрлі мерекелер ұрпақтар арасындағы байланысты күшейтті. Ата-әжелер мен әкелер жастарға атқа міну өнерін үйретіп, сол арқылы рухани құндылықтарды жеткізді.
- Жылқы табиғат пен адам арасындағы байланысты нығайтты. Ол адамды табиғат ырғағымен өмір сүруге, оған құрметпен қарауға үйретті.
Сондықтан жылқы мәдениет пен дүниетанымның ажырамас бөлігіне айналды.
Қазіргі қоғамдағы тәрбиелік маңызы
Бүгінгі таңда технология дамыған дәуірде де жылқымен араласудың тәрбиелік мәні жойылған жоқ.
- ат спорты жасөспірімдердің дене шынығуына, қозғалыс үйлесімділігі мен төзімділігін арттыруға ықпал етеді;
- жылқыға күтім жасау еңбекқорлық пен ұқыптылықты қалыптастырады;
- атқа міну психологиялық тұрғыда емдік әсер береді, ол жүйке жүйесін тыныштандырып, сенімділік пен сабырлылық сыйлайды;
- заманауи ат мектептерінде балаларды жылқыны құрметтеуге және жануарға қамқорлықпен қарауға баулиды.
Жылқы бүгінде де адаммен біртұтас серік ретінде қалып отыр. Ол жасөспірімге жауапкершілікті сезінуге, ерік-жігерін шыңдауға және өз эмоциясын басқара білуге көмектеседі.
Жылқы ғасырлар бойы адамзаттың жан серігі болып келеді. Ол жас ұрпаққа ерлік пен мейірімнің, сабыр мен тәртіптің үлгісін көрсетті. Жасөспірім үшін ат тек серік емес, мінездің айнасы іспетті болды. Осы қарым-қатынас арқылы адам рухани жетіледі, табиғатпен үндесуді үйренеді. Сондықтан жылқының тәрбиелік рөлі бүгінгі күні де өзектілігін жоғалтқан жоқ — ол адамды мейірімділікке, ұстамдылыққа және үйлесімді өмір сүруге баулиды.
