Мазмұны
Әлемнің әр аймағында тамақтану дәстүрлері жергілікті мәдениетке, табиғи жағдайларға және тұрмыс ритміне қарай қалыптасады. Күн тәртібіндегі әрбір бөлшек халықтың әдеттері туралы көп мәлімет береді. Оңтүстік өңірлерде ауа райы мен әлеуметтік байланыстар ас ішу уақытын ерекше түрде реттейді. Уақыт өте келе кешкі ас тек тамақтану сәті емес, демалыс пен әңгіме-дүкенге арналған тұрақты дәстүрге айналады. Грекия осы тұрғыда айқын мысал болып саналады, өйткені елде кешкі ас көп жағдайда түн ортасына қарай беріледі.
Кешкі астын кешігуіне әсер ететін климаттық факторлар
Грекия жылы ауа райымен танымал, әрі күндізгі ыстық жыл бойы жиі байқалады. Осындай жағдайда белсенділік салқын уақытқа ығысады. Бұл жұмыс кестесіне де, серуендеуге де, ас ішу тәртібіне де тікелей ықпал етеді.
Төмендегі тармақтар табиғи жағдайлардың тұрғындардың тамақтану ырғағына қалай әсер ететінін көрсетеді.
- күннің ыстығында ауыр тағам жеу қиын болғандықтан, адамдар жеңіл тағамдарға жүгінеді;
- кешкі салқындық ұзақ әрі жайлы отырып тамақтануға мүмкіндік береді;
- түн ортасына қарай ауа жұмсарып, ашық алаңда әңгіме айтуға қолайлы жағдай туады;
- тыныш атмосфера тағамның дәмін сезінуге жол ашады.
Бұл ерекшеліктер оңтүстік климатында кешкі астын кеш ішуге табиғи себеп туғызады.
Әлеуметтік өмірдегі кешкі ас дәстүрі
Грек қоғамы қарым-қатынасқа үлкен мән береді. Кешкі уақытта жақындармен, достармен және көршілермен бас қосу көптен бері қалыптасқан дәстүр саналады. Мұндай ырғақ адамдардың өмірге, бірлікке және жан жылуына деген көзқарасын көрсетеді.
Төменде гректердің кешкі асқа қатысты әлеуметтік әдеттерін сипаттайтын негізгі жайттар берілген.
- Кеш адамдардың кездесіп, әңгімелесуге ең қолайлы сәті болып есептеледі. Күндізгі жұмыстар аяқталып, бос уақыт пайда болады. Осылайша ортақ үстел басында жайлы әңгіме басталады.
- Тавернаға бару ритуалға айналған. Көпшілік шағын мейрамханаларда бас қосып, дәстүрлі тағамдармен бөліседі. Мұндай орта қонақжай мәдениеттің ажырамас бөлігіне айналған.
- Ас ішу процесінің баяу жүруі құрмет белгісі саналады. Табиғи өнімдерден дайындалған тағамды асықпай жеу — грек мәдениетінің бір ерекшелігі. Бұл тынығуға және күннің шаршауын жеңілдетуге көмектеседі.
- Түнгі серуендер қоғам өмірінің маңызды бөлшегі. Көшелерде адамдардың көп жүруі кешкі тамақтануды серуенмен үйлестіруге мүмкіндік береді. Сондықтан түнгі қала өмірінің өзіне тән ритмі қалыптасады.
Бұл тармақтар кешкі астың әлеуметтік байланыстарды нығайтатынын көрсетеді.
Мәдени құндылықтар және ұлттық көзқарас
Грек ас мәдениеті елдің тарихи дәстүрлерімен тығыз байланысты. Тамақтану қарапайым қажеттілік емес, рухани және отбасылық құндылықтардың көрінісі ретінде қабылданады. Сондықтан кешкі асқа қатысты көзқарас ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени бағытты айқын бейнелейді.
Мәдени факторларды түсіндіру үшін негізгі құндылықтарды атап кетуге болады.
- асықпай тамақтану әр тағамның дәмін сезінуге мүмкіндік береді;
- жаңа өнімдерді жоғары бағалау ерекше тыныш ортада жақсырақ ашылады;
- отбасы дәстүрлерін сақтау кешкі ас уақытын маңызды ететін себептердің бірі;
- музыка тыңдап, әңгімелесу арқылы қарапайым кешті мерекелік көңіл-күйге айналдыру кең таралған.
Бұл ерекшеліктер кешкі аспен байланысты мәдени әдеттің тамырын терең түсінуге көмектеседі.
Тұрмыс пен экономиканың әсері
Қазіргі қалалық өмір де тамақтану уақытына ықпал етеді. Туризм, қызмет көрсету саласы және кешкі ауысыммен жұмыс істейтін кәсіпорындар тұрғындардың күн тәртібін өзгертеді. Сондықтан адамдардың үйге оралу уақыты да кешке қарай ығысады.
Төмендегі тармақтар тұрмыс жағдайының осы дәстүрге әсерін көрсетеді.
- Туристік өңірлерде жұмыс күні кеш аяқталады. Жұмыс уақыты ұзартылғандықтан, кешкі ас та түнге қарай шегеріледі. Бұл тұрғындардың күнделікті әдетіне айналған.
- Қаланың түнгі өмірі қарқынды. Көптеген дүкендер мен кафелер түнге дейін жұмыс істейді, сондықтан адамдардың белсенділігі кеш уақытқа жылжиды. Осындай ритмде кешкі ас табиғи көрінеді.
- Үй тағамдарын әзірлеу уақытты талап етеді. Дәстүрлі грек тағамдары жаңа өнімдермен дайындалатындықтан, әзірлеу процесі ұзақ жүруі мүмкін. Бұл ас ішуді кешке қалдыруға себеп болады.
- Отбасы мүшелерінің бәрі кешке қарай үйге жиналады. Бір дастархан басында отыру отбасылық байланысты күшейтеді. Осы себепті кешкі ас бірлік символына айналады.
Бұл факторлар экономикалық өмір мен мәдениет бір-бірімен үйлесіп, ортақ дәстүр қалыптастырғанын көрсетеді.
Грецияда кешкі ас уақытын түн ортасына жақындату — климат, мәдениет және тұрмыс ырғағының біріккен нәтижесі. Мұндай әдет тыныштықта демалуға, әңгімелесуге және ұлттық тағамдарды шын мәнінде бағалауға мүмкіндік береді. Түнгі салқындық адамдарды жақындастырып, бір үстел басында өткізген уақытты ерекше етеді. Осындай дәстүр грек өмірінің үйлесімділігін сақтап, жергілікті колоритке ерекше реңк береді.
