Мазмұны
Адамзат тарихында әділеттілік пен теңдік үшін күрескен қайраткерлердің орны ерекше. Солардың бірі — Нельсон Мандела, ол расизмге және адам құқықтарының бұзылуына қарсы тұрып, әлемге кеңінен танымал болды. Оның өмірі мен қызметі Оңтүстік Африка Республикасының ғана емес, бүкіл әлемнің тарихында ерекше із қалдырды. Бұл мақалада Манделаның не үшін атақты болғанын, қандай маңызды істер атқарғанын және өмірбаянының негізгі деректерін жан-жақты қарастырамыз.
Бастапқы өмірі мен қалыптасуы
Нельсон Ролихлахла Мандела 1918 жылы Транскей провинциясының кішігірім ауылында дүниеге келді. Ол тұқымында тұратын тумбу халықтарының патша әулетіне тиесілі болды, бұл оның көшбасшылық қасиеттерінің дамуына әсер етті.
- алғашқы білімін жергілікті мектепте алып, онда қара нәсілділерге арналған шектеулерді алғаш рет көрді;
- саясат пен адам құқығына деген қызығушылығы университетте Форт-Хэрде оқығанда артты;
- Витватерсранд университетінің заң факультетін тәмамдап, елдегі алғашқы қара нәсілді заңгерлердің бірі атанды;
- 1944 жылы Африка ұлттық конгресіне (АНК) мүше болып, саяси белсенді қызметін бастады.
Осылайша, оның дүниетанымы дәстүр мен заманауи білімнің үйлесімінен қалыптасты.
Апартеидке қарсы күресі
Оңтүстік Африкадағы апартеид саясаты нәсілдік бөліністі ресми түрде бекітіп, халықтың басым бөлігін құқықтан айырды. Мандела осы әділетсіздікке қарсы ашық күресіп, көшбасшы болды.
Оның күрес жолының негізгі кезеңдері:
- Заңсыздыққа бейбіт қарсылық акцияларын ұйымдастырып, халықты саяси тұрғыда белсендіруге ұмтылды. Оның әдістері халықты жұмылдыруға бағытталған болатын;
- АНК-нің қарулы қанаты — «Умконто ве Сизве» құрды және басқарды, бұл режимге қысымды күшейтуге бағытталды;
- 1962 жылы тұтқындалып, мемлекеттік құрылымды бұзды деген айыппен сотқа тартылды. Бұл іс бүкіл әлемге символдық күрес ретінде тарады;
- Роббен-Айленд түрмесінде 27 жыл жазасын өтеп, моральдық рухын сақтап, тәуелсіздік қозғалысын ынталандырды;
- 1990 жылы бостандыққа шығып, елдің демократияға бейбіт өтуі үшін үкіметпен келіссөздер жүргізді.
Бұл қадамдар оның әділетсіздікке қарсы табандылығы мен күресінің күрделілігін көрсетеді.
Татуласу және басшылық кезеңі
Тұтқыннан босап шыққан соң Мандела тек режимді құлатуды емес, қоғамды біріктіруді де мақсат етті. Оның татуласу саясаты азаматтық соғыстың алдын алып, жаңа Оңтүстік Африка үшін негіз қалады.
Бұл кезеңдегі басты жетістіктері:
- 1994 жылы барлық азаматтар қатысқан алғашқы жалпы сайлауда елдің бірінші қара нәсілді президенті болып сайланды. Бұл тарихи оқиға болды;
- шындық пен татуласу комиссиясын құрып, қоғамның өткенін түсініп, жараларды емдеуге септесті;
- барлық азаматтардың өмірін жақсартуға бағытталған теңдік пен әлеуметтік әділеттілік саясатын қолдады;
- халықаралық аренада бейбітшілік пен ынтымақтастықты насихаттап, төзімділік символына айналды;
- кек алудан бас тартып, ұлттық бірлікке шақырды, бұл елдің бөлініп кетуіне жол бермеді.
Осы әрекеттер оны әлемдік деңгейдегі үлгіге айналдырды.
Мұрасы мен әсері
Нельсон Манделаның мұрасы Оңтүстік Африкадан әлдеқайда асып түседі. Оның өмірі мен күресі миллиондаған адамдарға шабыт беріп, адам құқықтары мен әділеттілікке ұмтылуға шақырады.
Оның әсерінің маңызды аспектілері:
- еркіндік үшін аяусыз күрестің символы, бүкіл әлемдегі құқық қозғалыстарына үлгі болды;
- 1993 жылы бейбітшілік пен келісімге қосқан үлесі үшін Нобель сыйлығын иеленді;
- білім, денсаулық және жастарды дамытуға бағытталған қорлар мен бағдарламалар құрды;
- өміріне арналған ескерткіштер мен музейлер арқылы болашақ ұрпаққа тарихты сақтап қалуға көмектесті;
- басқа елдердегі ұқсас үдерістерде татуласу мен әділеттілік саясаттарының қалыптасуына ықпал етті.
Бұл фактілер оның қызметінің ғаламдық маңыздылығын айғақтайды.
Нельсон Манделаның өмірі — ерлік, шыдамдылық пен кең пейілділік туралы сабақ. Оның үлгісі құқық үшін күресудің маңызын үйретеді, бірақ сонымен бірге адамгершілікті және бейбітшілікті сақтауды дәріптейді. Бір адамның күш-жігерімен бүтін бір халық әділетсіздіктен арылып, жаңа өмірге жол ашты. Оның мұрасы әділет пен теңдікке сенетіндерге мәңгілік бағдар болып қала береді.
