Мазмұны
Табиғат әлемінде симметрия өте жиі кездеседі – гүл жапырақшаларынан бастап көбелектің қанатына, теңіз жұлдыздарының формасына дейін үйлесімділік байқалады. Ежелден-ақ адамдар қайталанатын, реттелген пішіндерге ерекше қызығушылықпен қараған. Қазіргі ғылым симметрияны қабылдау адамның ми қызметімен тығыз байланысты екенін дәлелдеді. Бұл құбылысты тереңірек түсіну қоршаған ортаның сұлулығына басқа қырынан қарауға мүмкіндік береді әрі симметрияның неге тартымды екенін ғылыми тұрғыда түсіндіреді.
Неліктен ми симметрияны тез қабылдайды
Адам миы эволюция барысында заңдылықтарды жылдам тануға және қайталанатын элементтерді аңғаруға үйренген. Симметрия – тәртіп пен қауіпсіздіктің табиғи белгісі.
- симметриялы пішіндер мидың екі жарты шарымен де бірдей өңделеді, бұл ақпараттың тез әрі оңай қабылдануына сеп болады;
- тірі табиғатта көп ағза симметриялы болғандықтан, ми симметрия арқылы тірі мен жансызды оңай ажыратады;
- симметрия сау, дұрыс дамыған ағзаның белгісі ретінде қабылданады, сондықтан ол адамға тартымды көрінеді;
- симметриялы белгілер кеңістікте бағдарлануға, маңызды объектілерді ажыратуға көмектеседі;
- ми симметрияға бейсаналы түрде оң реакция береді, ол адамға тыныштық пен үйлесімділік сезімін сыйлайды.
Сол себепті көпшілік адам қарапайым заттардан да симметрияны байқап, соған ұмтылады.
Симметрия – сұлулық өлшемі
Көптеген зерттеулер симметриялы пішіндер мен бейнелердің адамдарға ұнамды және әдемі болып көрінетінін көрсетеді. Симметрия эстетикасы өнер мен сән, дизайн мен сәулетте кеңінен қолданылады.
Симметрия мен қабылдаудың байланысы:
- Ми симметриялы бет әлпетті тез таниды, бұл тартымдылық пен сенімділік әсерін қалыптастырады. Бұл сырт келбетті ғана емес, қарым-қатынасты таңдауда да байқалады;
- Сәулет пен бейнелеу өнерінде симметрия композицияға үйлесімділік пен толықтық береді. Көптеген әлемдік өнер жауһарлары дәл осы қағида негізінде жасалған;
- Табиғатта симметрия өміршеңдік пен генетикалық денсаулықтың белгісі ретінде қабылданады, сондықтан дұрыс пішіндегі өсімдік, жануар адамда сенім ұялатады;
- Күнделікті өмірде де адамдар симметриялы заттарды әдемірек, жинақы және үйлесімді деп таңдайды;
- Сәби кезден бастап балалар симметриялы суреттерге көбірек назар аударады, бұл құбылыстың туа бітті екеніне дәлел.
Бұл механизмдер биология, мәдениет пен эстетика арасындағы тығыз байланысты көрсетеді.
Симметрияның ми үшін маңызы
Симметриялы бейнелерді тану мидың ресурсын үнемдейді әрі ақпарат өңдеуді жеңілдетеді. Бұл қабылдау мен шешім қабылдау процесін жылдамдатады.
- симметриялы объектілерді ми оңай танып, есте сақтайды, себебі ол үшін айна тәрізді үлгілерді қолданады;
- симметриялы сигналдарды өңдеу үшін ми аз энергия жұмсайды, бұл ақпарат ағыны үлкен кезде өте маңызды;
- симметриядағы аздаған ауытқу бірден назар аударады, бұл мүмкін қауіп немесе бұзылудың белгісі болуы мүмкін;
- жаңа заттарды үйрену және есте сақтау да симметрия болғанда тиімдірек жүреді;
- ми симметрия арқылы кеңістікті талдап, бағдар жасап, жаңа ортаға жылдам бейімделеді.
Симметрия – тек әдеміліктің ғана емес, практикалық пайдасы зор табиғи құрал.
Симметрияны қабылдау – талғам мәселесінен әлдеқайда терең құбылыс. Бұл – адам миының көп ғасырлық дамуы мен күрделі жүйесінің жемісі. Симметрия қауіпсіздік, үйлесім және сұлулықты сезінуге, әлемде өз орныңды табуға көмектеседі. Осы ерекшелік симметрияның барлық заманда, барлық мәдениетте жоғары бағалануының себебі. Формалар үйлесіміне мән беру – адамның дамуы мен әлемді тану жолындағы маңызды қабілет.
